Làm rõ việc ban hành văn bản "có cài cắm lợi ích gì không"?

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ  đề nghị Đoàn giám sát chú trọng chính sách phát triển năng lượng vừa đảm bảo an ninh, đồng thời phải bền vững.

Sáng 24/9, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến về dự thảo Kế hoạch giám sát chi tiết và đề cương các báo cáo của Đoàn giám sát của UBTVQH về "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 - 2021".

Giám sát các bộ, ngành, doanh nghiệp và UBND 63 tỉnh, thành

Theo báo cáo, mục đích của việc giám sát nhằm đánh giá khách quan, trung thực, toàn diện việc triển khai thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 - 2021; phát hiện những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân; làm rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan. Kịp thời xử lý hoặc đề xuất phương án xử lý những tồn tại, hạn chế; kiến nghị, đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách, pháp luật; nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng và xử lý trách nhiệm cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan...

Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Tạ Đình Thi trình bày báo cáo.

Về nội dung giám sát là việc ban hành chính sách, văn bản quy phạm pháp luật trong lĩnh vực năng lượng (trọng tâm là các Luật Điện lực, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Luật Dầu khí, Luật Năng lượng nguyên tử, Luật Khoáng sản; Luật Bảo vệ môi trường, Luật Quy hoạch, Luật Đấu thầu, Luật Đất đai và các văn bản pháp luật khác có liên quan). Tình hình thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 - 2021.

Đối tượng giám sát là Chính phủ, các bộ, ngành, tổ chức, doanh nghiệp có liên quan; UBND 63 tỉnh, thành. Thời gian giám sát từ ngày 1/1/2016 đến hết ngày 31/12/2021. Đoàn giám sát dự kiến chia thành 3 đoàn công tác giám sát trực tiếp hoặc cử các Tổ khảo sát tại các địa phương có những nội dung nổi bật trong phát triển năng lượng, bảo đảm bao quát đầy đủ, toàn diện 6 nhóm vấn đề; dự kiến lựa chọn ở 3 miền Bắc, Trung, Nam, mỗi miền từ 3-5 tỉnh, thành phố do Trưởng đoàn giám sát quyết định.

Thiếu cơ chế nên điện sản xuất ra không bán được

Thảo luận tại phiên họp, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, có lẽ điện cũng nên tập trung ở một số vấn đề trong quá trình giám sát dư luận đang rất quan tâm. Ví dụ quy hoạch điện, yếu tố giá. Vừa qua đã sửa đổi một số điều của Luật Điện lực, trong đó cho tư nhân đầu tư, phát triển lưới truyền tải điện. Đây là hướng thể gỡ khó cho truyền tải khi năng lượng tái tạo vào quá nhiều nhưng năng lực đường dây truyền tải có hạn.

Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh thảo luận tại phiên họp.

Đồng thời, hiện nay đang thiếu cơ chế chuyển tiếp cho các dự án năng lượng tái tạo, nên điện sản xuất ra không bán được, không tiêu thụ được. "Vừa rồi giá fit (biểu giá điện hỗ trợ-PV) làm cho các nhà đầu tư đổ xô vào trong thời gian ngắn điện mặt trời, điện gió, có tình trạng chạy đua dẫn tới thừa, thiếu cục bộ, làm ảnh hưởng an ninh năng lượng quốc gia, cần tập trung giám sát khía cạnh này", Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế dẫn chứng và cho biết, khi xây dựng Luật Quy hoạch cũng đã đặt vấn đề điện, than, dầu phải gắn với nhau trong quy hoạch tổng thể.

"Tôi là đại biểu Quảng Ninh, đi tiếp xúc cử tri ngành than, họ kêu chính sách trong xuất nhập khẩu và chiến lược đầu tư nâng cao các ngành năng lượng. Ví dụ, khi giá than cao thì chúng ta phải có chính sách điều hành xuất nhập khẩu. Chứ thả cho doanh nghiệp nhập khẩu hết than về thì ngành than trong nước sản xuất ra lỗ, không cung cấp được, họ phải dừng sản xuất", Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế nêu.

Văn bản gây ách tắc nhưng "chúng ta ứng xử nhẹ tựa lông hồng"

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, để góp phần làm cho báo cáo này sâu sắc hơn, cần xác định rõ hơn nữa mục đích, căn cứ, phạm vi thực hiện cuộc giám sát.

"Như chúng ta đều biết, giám sát nhiều nơi làm, nhiều cơ quan làm, nhưng giám sát của Quốc hội, UBTVQH có tính chất quốc gia, đặc biệt giám sát của Quốc hội còn là giám sát tối cao, bao giờ cũng liên quan đến việc đánh giá, thể chế hoá chủ trương của Đảng và Nhà nước", Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại phiên họp.

Theo Chủ tịch Quốc hội, trong quá trình giám sát phải đánh giá được, việc ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để triển khai có đúng không, từ nghị định, thông tư, quy hoạch, kế hoạch... "Có những văn bản ban hành ra gây ách tắc, thiệt hại bao nhiêu nhưng chúng ta ứng xử nhẹ như lông hồng, cần làm rõ việc ban hành này có gây ách tắc hay cài cắm lợi ích gì không", Chủ tịch Quốc hội lấy ví dụ và lưu ý Đoàn giám sát cần đánh giá cả quá trình triển khai tổ chức thực thi các luật đã ban hành như thế nào, kết quả ra sao, được cái gì, chưa được cái gì, tồn tại và hạn chế?

"Muốn nâng cao hiệu lực, hiệu quả cuộc giám sát thì phải gắn với trách nhiệm giải trình của các cơ quan, tổ chức, cấp, ngành có liên quan, trách nhiệm của người đứng đầu. Đề nghị tới đây cuộc giám sát hoàn thiện trình Quốc hội với tinh thần này", Chủ tịch Quốc hội nói, đề nghị nội dung giám sát cần cụ thể, tránh chung chung; xác định các việc trọng tâm, trọng điểm vì "người thì ít, thời gian hạn chế, không khéo sẽ lạc trong một rừng số liệu".

Toàn cảnh phiên họp.

Về nội dung cụ thể, Chủ tịch Quốc hội đề nghị tập trung vào vấn đề đảm bảo an ninh năng lượng trong điều kiện hiện nay; vấn đề chuyển đổi năng lượng, gắn với thích ứng biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường; chính sách phát triển năng lượng, chính sách tiết kiệm năng lượng...; đồng thời quá trình giám sát cần phối hợp tốt với các cơ quan liên quan để tránh chồng chéo, trùng lặp, hiệu quả thấp.

"Chính sách mua bán điện trực tiếp bây giờ đang gặp vướng, rất là vướng. Người ta xây dựng dự án điện, người ta phải có địa chỉ để bán trực tiếp. Cái này nhà đầu tư trong nước kiến nghị nhiều", Chủ tịch Quốc hội lấy ví dụ và đề nghị chính sách phát triển năng lượng vừa đảm bảo an ninh đồng thời phải bền vững.